Pan-Avrupa-Akdeniz Tercihli Menşe Kuralları

• 23 Aralık 2025 Salı

20.12.2025 tarihli ve 33113 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Pan-Avrupa-Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon Ortak Komitesinin 1/2023 Sayılı Kararı Kapsamı Tercihli Menşe Kuralları Hakkında Yönetmelik’e göre, 01.01.2025’ten itibaren geçerli olmak üzere bölgesel konvansiyon kapsamındaki ticarette uygulanacak menşe yönetmeliği yayınlanmıştır. Buna göre özetle,

1. Pan-Avrupa-Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyonun Türkiye ile Faroe Adaları,  EFTA Devletleri, Avrupa Birliği Ortaklık Konseyi ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu işbirliğinin uygulanmasına dair usul ve esasları kapsamaktadır.
2. Menşe kümülasyonu:

• Bilindiği üzere PAAMK kapsamında çapraz menşe kümülasyonun uygulanabilmesi için ticarete taraf tüm ülkelerin kendi aralarınsa imzaladıkları STA’larda aynı menşe kurallarının yer alması gerekmektedir.
• Gelinen noktada hem eski 2012 menşe kurallarının hem de 2023 revize menşe kurallarının eşzamanlı uygulaması 31.12.2025 itibariyle bitmektedir. 01.01.2026 itibariyle revize kuralları uygulayanlar ve eski kuralları uygulayanlar olarak yeni bölgeler oluşacaktır.
• Türkiye’nin şu an için sadece EFTA ülkeleri ile revize kurallara göre güncellenmiş yeni anlaşması vardır. Diğer ülkelerle müzakereler devam etmektedir.
• Mısır, Tunus, Fas gibi özellikle tekstil sektörünün kaydığı ülkelerle 2023 kurallarına göre anlaşmalar revize edilmemiştir. Diğer yandan, bu ülkeler AB ile süreçlerini tamamlamıştır. Bu nedenle, şu an için TR-AB ve Mısır, Fas, Tunus arasında çapraz menşe kümülasyonu uygulanamayacaktır.
• Türkiye – Avrupa Birliği Gümrük Birliği kapsamındaki doğrudan ticarette bir değişiklik olmayacaktır. Bilindiği üzere burada menşe değil serbest dolaşım esastır. A.TR ile işlemler devam edecektir.
• Anlaşmalar ağı tamamlandığında;
  1. Tüm ürünler için taraf bir ülkede yapılan üretimde diğer taraf ülke menşeli girdinin de üretimi yapan ülke menşeli kabul edilmesi kuralı: çapraz menşe kümülasyonu uygulanabilmesi mümkündür.
  2. Tekstil ürünleri haricinde tam kümülasyon öngörülmüştür. Tam kümülasyon uyarınca üçüncü ülke menşeli girdilere anlaşmaya taraf iki ülkede gerçekleştirilen işlem veya işçilik ihracatçı ülkede gerçekleştirilmiş sayılarak menşe kazanabilmektedir.
  3. Daha önce paylaştığımız üzere 2023 kuralları 2012 kurallarına göre daha kolay ve esnek menşe kazanım kuralları içermektedir.

• Her ne kadar 2023 kuralları daha kolay menşe kazanma kuralları içerse de gelinen noktada anlaşmalar ağının henüz tamamlanmamış olması nedeniyle kümülasyon uygulamaları önemli ölçüde zora girmiştir. Ticaret yapılan taraflarla olan mevcut anlaşmalar çerçevesinde her bir ürün ve ticaret akışına göre adeta menşe mühendisliğinin yapılması gerekmektedir. Sürecin tam anlamıyla tamamlanamamış olması tedarik zincirinin yeniden dizayn edilmesi sonucunu çıkarmaktadır.

3. Yeterli işçilik veya işlem görmüş ürünler: Bir Taraf ülkede tamamen elde edilmemiş olan ürünler, Ek II’deki (işçilik ve işlem listesi) şartları sağlamaları halinde yeterli işçilik veya işlemden geçmiş kabul edilirler.  Ek II’de yer verilen kuralda menşeli olmayan girdilerin azami oranının esas alındığı hallerde, masraflardaki ve döviz kurlarındaki dalgalanmaların hesaba katılması amacıyla, ürünün fabrika çıkış fiyatının ve menşeli olmayan girdilerin kıymetinin yönetmelikteki şekilde ortalama olarak hesaplanması hususunda Bakanlık ihracatçıları yetkilendirebilir. Böylece ekonomik dalgalanma durumları için yeni bir hesaplama yöntemi getirilmiştir.
4. Tolerans kuralı: Yeni yönetmelikte ayrı başlık halinde detaylı olarak düzenlenmiştir. Ek II’deki şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan girdiler, ancak;

• 16 ncı fasıldaki işlenmiş balıkçılık ürünleri hariç 4 ila 24 üncü fasıllardaki ürünler ile 2 nci fasıldaki ürünlerin net ağırlıklarının %15’ini,
• Bunlar dışındaki tüm ürünleri fabrika çıkış fiyatının %15’ini, geçmemesi koşuyla kullanılabilirler. (önceki düzenlemede %10 olarak uygulanıyordu)
• 50 ila 63 üncü fasıllardaki ürünler için (tekstil)  bu toleranslar uygulanmaz, Ek I’deki Not 6-7’deki hadler uygulanır.

5. Geri ödeme: Menşe ispat belgesi ile bir Taraf ülke menşeli ve 50 ila 63 üncü fasıllarında yer alan ürünlerin imalatında kullanılan menşeli olmayan girdiler, ihracatı gerçekleştiren Taraf ülkede her ne türde olursa olsun gümrük vergilerinin geri ödenmesine veya bunlardan muafiyete tabi değildir. Yani, bu yönetmelik kapsamında tekstil ürünleri hariç (50-63.fasıl) TEV doğmayacaktır. Ülke grupları özelinde mevcut anlaşmalar  değerlendirildiğinde de EFTA ve Akdeniz ülkeleri ile ticarette EUR.1 düzenlenmesi halinde tekstil dahil TEV oluşmayacaktır.
6. Menşe ispatı:

• Tercihli tarifeden yararlanılması için menşe beyanı ile EUR.1 kullanılabilecektir. EUR.MED belgesi ise anlaşma kapsamından çıkarılmıştır.
• Belgelerin elektronik olarak düzenlenmesine ve sunulmasına olanak tanıyan bir sistem kurabilecektir. Bu sistemi kuran ülkeler Ortak Komiteye bildirimde bulunacaktır.  
• Menşe beyanı onaylanmış ihracatçı tarafından veya toplam kıymeti 6.000 Avroyu geçmeyen menşeli ürünler için herhangi bir ihracatçı tarafından hazırlanabilir. İki yıl içinde ithalatın yapıldığı Taraf ülkeye ibrazı koşuluyla, geriye dönük hazırlanabilir. Menşe beyanı kapsamı eşyanın kümülasyon uygulanmak suretiyle menşe kazanmış olması durumunda, beyana İngilizce dilinde “CUMULATION APPLIED WITH (Ülkenin/Ülkelerin ismi)” yazılır.
• Menşeli ürünler için bir Taraf ülkede EUR.1 dolaşım belgesi düzenlendiğinde veya bir menşe beyanı hazırlandığında, bu ürünlerin imalatında bir Taraf ülkeden gelen ilgili Taraf ülkelerde tercihli menşe statüsü kazanılmaksızın işçilik veya işleme tabi tutulmuş olan eşyanın kullanılmış olması halinde, bu eşyaya ilişkin olarak verilen tedarikçi beyanında kayıtlı bilgiler dikkate alınır.
• Gümrük idareleri, ihracattan sonra iki yıl içerisinde sonradan EUR.1 dolaşım belgesi düzenleyebilir.
• EUR.1 dolaşım belgesi, vize tarihinden itibaren on ay (önceki düzenlemede süre 4 aydı) geçerli olur.

7. Serbest bölgedeki ürünler: Taraf ülkelerden biri menşeli ürün, bir menşe ispat belgesi kapsamında bir serbest bölgeye ithal edilir ve yönetmeliğe uygun bir işçilik veya işlemden geçirilirse, yeni bir EUR.1 dolaşım belgesi düzenlenebilir veya ihracatçı tarafından menşe beyanı hazırlanabilir.
8. Ülke bazlı bazı uygulamalar:

• Septe ve Melilya: AB terimi, buraları kapsamaz. Ancak, özel şartlar dikkate alınarak, Türkiye menşeli ürünler, Septe ve Melilya’ya ithal edildiğinde, AB menşeli ürün gümrük rejimi; bu Yönetmelik kapsamı bir Anlaşma çerçevesinde Septe ve Melilya menşeli ürünlerin Türkiye’ye ithalatında, AB’den ithal edilen AB menşeli ürün şeklinde gümrük rejimi uygulanır.
• San Marino menşeli ürünler ile 25 ila 97 nci fasıllarında yer alan Andorra Prensliği menşeli ürünler, AB menşeli ürünler olarak kabul edilir.
• Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) menşeli eşya, sırasıyla Avrupa Birliği, İzlanda, Lihtenştayn veya Norveç’ten (AEA Tarafları), AEA Tarafları haricindeki bir başka Taraf ülkeye ihraç edildiğinde, ithalatı gerçekleştiren Taraf ülke ile AEA Tarafları arasında serbest ticaret anlaşmalarının varlığı şartıyla, Avrupa Birliği, İzlanda, Lihtenştayn veya Norveç menşeli kabul edilirler.
• Lihtenştayn menşeli ürünler, bu Yönetmelik kapsamında İsviçre menşeli olarak kabul edilir.

9. Başlamış işlem istisnası: Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte transit halinde olan ya da Türkiye veya ilgili Taraf ülkede antrepolarda veya serbest bölgelerde geçici depolanan eşyaya, ithalatçı ülkenin gümrük idaresine 10 ay içinde, eşyanın değişmemiş olduğunu gösteren belgelerle beraber sonradan verilmiş bir EUR.1 dolaşım belgesi ya da geriye dönük hazırlanan bir menşe beyanının sunulması kaydıyla anlaşma hükümleri uygulanır.
10. Geçici maddeye göre, 31.12.2025’e kadar düzenlenen, EUR.1 dolaşım belgelerinin (7) numaralı “Gözlemler” kutusuna, menşe beyanlarında ise metnin sonuna “REVISED RULES” ibaresi eklenecektir.

Karmaşık hale gelen bu süreçte menşe kurallarının uygulanmasında ürün ve ülke grubu açısından menşe belirlenmesinde duraksanan konularda firmalarımıza yardımcı olabiliriz.
 
Söz konusu yönetmelik için tıklayınız.